Azerbaijan Caught in the America- Iran Crisis: ‘A Close Neighbour’ or ‘a Distant Ally’?

Date:

Recently, in the last few years, the level of tension between U.S. and Iran has risen and this issue has become a threat for both regional and international security. Naturally, increased level of tension has been reflected up on Azerbaijan as well. As U.S. would like Azerbaijan to clearly determine her policy against Iran, Iran on the other hand; pressures Azerbaijan into staying either neutral or siding with her against U.S. ambitions. Consequently such a tension has brought in both opportunities and threats for Azerbaijan. At this point what is crucial for Azerbaijan is to protect national interests while eliminating the threats. 

The U.S., in order to protect and continue its worldwide hegemony has used its economic, political and military power along with the threat of international terrorism to invade Iraq, thereby also strengthening its ownership of energy resources in the Middle East. Though it attacked Iraq on the grounds of a nuclear and chemical threat, when upon invading neither nuclear nor chemical weapons were found, the true reason behind the invasion became apparent[1]. Some sources suggest that the real reason for the U.S.’ invasion of Iraq is as the first step of their plan towards creating a ‘Great Middle East’. Though some claim that the real aim of the ‘Great Middle East’ project is to protect Israel’s power in the region[2], the U.S.’ strategy to carefully control its energy supply is the true reason behind this impetus.[3] At the same time, the U.S. refers to other governments in the region as the ‘Axis of Evil’, and threatens them as such. Although it has failed to completely solve the situation in Iraq and Afghanistan, the U.S is now accusing Iran of wanting to acquire nuclear weapons (not because it genuinely does), and has thereby chosen this country as its newest target in its ‘Great Middle East’ project.

Meanwhile, President Mahmoud Ahmadinejad of Iran and his colleagues continue to make irresponsible statements unfit for politicians, which are likely to increase the U.S.’ desire to invade Iran even further- much like Don Quixote waving his sword at the windmill. This bears significant similarity to Saddam Hussein’s statements directed at the U.S. preceding the latter’s invasion of Afghanistan. The fact that Iranian Naval Forces have arrested British soldiers in the contested zone, and have aired their ‘confessions’ on the television for the world’s perusal has not gained Iran any political advantage. It seems very likely that Iran itself is aware of this fact, but is using the matter to shape national public opinion for its own purposes. When in the last few months Iran captured the U.S.’ unmanned aerial reconnaissance device, we might conjecture that it was displaying a similar attitude.

The world press are offering a variety of possible situations regarding the subject of when the U.S. or Israel will attack Iran. However controversial it may seem, it is suggested that the U.S. will attack Iran before resolving the situation in Iraq, and hit military, commercial and other strategic targets using rockets with the capacity to aim at specific destinations. The U.S. may even ‘accidentally’ aim a few rockets at a few civilian targets just to see what the collective political and psychological atmosphere is among the Iranian people. By doing this, it can also easily find out whether the Iranian populace is in support of its government or not.

Due to the fact that the U.S. is operating a worldwide hegemony, any changes in its foreign, economic or security policies will naturally lead to significant outcomes on the international stage. The important thing for Azerbaijan is to use these changes to maximise its own national interests, and from this perspective the crisis between the U.S. and Iran will affect Azerbaijan too. This is especially because the U.S., in light of the country’s geopolitical position, is trying to make it take sides in the conflict. Since the late 1990’s, the U.S. has made it clear that it wishes to create military bases (consisting of mobile forces) in Azerbaijan[4], and the idea is one that occasionally crops up during meetings between the two sides. Azerbaijan’s late President Haydar Aliyev acted cautiously in this matter, and, in paying attention to the states which have the ability and means to change the political balance in the region (namely Russia, Iran and Turkey), he did not express a particular opinion on the matter.

The U.S.’ recent desire to instate an air-based defence system in one of the South Caucasian states has made Russia and Iran rather uncomfortable. Although it has not expressly named a particular country in this regard, the U.S. has now caused Azerbaijan and Georgia to come under close scrutiny from Russia and Iran.

The U.S. has not even hurried to express an opinion on the matter to Georgia, which it sees as its key ally in the region. And although Azerbaijan has been behaving in a more reserved and cautious fashion, the Russian and Armenian press have published a series of reports that suggest that it is a target. Such allegations are part and parcel of the psychological warfare waged by Russia and Armenia against Azerbaijan, and this is not without effect on the recently increasing tensions between Azerbaijan and Iran. It is in this atmosphere that Azerbaijan’s President Ilham Aliyev is trying to continue the politics of his predecessor, Haydar Aliyev. But the international security system is currently undergoing major change, and in the ongoing crisis between the U.S. and Iran (and particularly if the crisis deepens or military operations are embarked upon) the U.S. may well in light of the terrorist attack of 21st September, 2001, make announcements to world governments regarding its view of Iran, as either on the U.S.’ side or against it. Such an announcement would be of great significance particularly among Iran and its neighbouring states, by both threatening them and providing them with an opportunity for action. This would naturally place Azerbaijan in a rather difficult position. If the U.S. were to attack Iran, this would not concur with Azerbaijan’s strategic aims in the world’s current geopolitical climate. Any military operations in the region would pose a serious threat to Azerbaijan’s economic and political development. In this situation, the U.S.’ demand to use Azerbaijan’s air space and land in military operations against Iran would be the least desirable development.

The future conflict between the Arab and Kurdish population of Iraq which is predicted to arise when the U.S. withdraws, may make the situation even more complicated. If we look at the matter from a different perspective, however, it may be in the U.S’ favour to take military action against Iran when a conflict situation arises in the Middle East. If the governments which are asserting themselves in the region following the ‘Arab Spring’ which has been ongoing in the past year (namely those of Egypt and Syria), should suffer unrest in their internal political situation, this is likely to weaken their chances of forming an alliance against the U.S.

If we look at the most recent developments in the conflict between the U.S. and Iran, it seems more likely that the U.S.’ short to medium-term action will entail attacking strategically important Iranian targets with rockets, as opposed to sending military forces into the country. Wider military operations are currently not a likely development.

Azerbaijan should be careful in these matters, and make it clear that it agrees with the U.S. on certain subjects, but it must always aim not to take legal liability for this. It should follow the politics of ‘be patient and observe’ and pay close attention to the way in which the situation develops.

If it happens that the U.S. has decided or will decide to take any action against Iran, or start up military operations, Azerbaijan must act with the utmost caution and consider the possibility of allying itself with the U.S. from a large number of perspectives.

If the political balance in the region is to change, Azerbaijan must also take part in the creation of the new balance. It can stage an intervention only by involving itself in the process, not by staying outside of it. The most important thing, however, is for it to protect its own national interests in face of any adverse situations.

South Azerbaijan must consider all possibilities and means of gaining independence or autonomy. For now, the most important priority should be the unification of the South and North of the country- but this must occur within the necessary boundaries to ensure that it takes place in the medium to long term.

Azerbaijan may, on principle, see the U.S.’ demand for a military base in a positive light. Yet it must not allow the U.S. to use this base in military operations against Iran. If the U.S. builds military bases in Azerbaijan, this will necessarily prove provocative against Iran. In this situation, the pressures exerted by Iran and Russia on Azerbaijan may to some extent decrease. In other words, Azerbaijan must not allow the U.S. to attack Iran from within its own boundaries. This could have serious consequences for Azerbaijan (but the possibility that it might allow the U.S. to do so must not be made out of the question). There are important reasons why Azerbaijan should persuade the U.S. on this subject. First of all, Iran is Azerbaijan’s neighbour and no matter what the outcome, it will always be its neighbour.

There are around 30 million Azerbaijani Turks living in Iran and if the U.S. military operations should prove unsuccessful, the Iranian government could prove very dangerous to it.

The U.S. already has military bases in Afghanistan and Iraq, and it is important that military operations are conducted from this region, for the safety of both Azerbaijan and South Caucasian in general.

The Baku-Tiflis-Ceyhan oil pipeline will come under serious threat. Iran and Armenia may support terrorist groups against the region’s energy sources, oil and natural gas pipelines.

If the U.S, in spite of all these potential outcomes, should wish to create a military base in Azerbaijan, and use the country as its base for political, economic and military sanctions against Iran, Azerbaijan must make the following demands:

-The U.S. must withdraw its financial aid to the so-called Nagorno-Karabakh Republic which it grants in spite of claiming that it recognises the unity of Azerbaijan, or else channel this aid to Karabag through Azerbaijan

-The U.S. must remove all representatives of the so-called Nagorno-Karabakh Republic from its country

-The U.S. must wholly remove article 907 of the Freedom Support Act (an agreement made to promote countries that have recently gained independence) which bans aid to Azerbaijan

-It must either agree to also give aid to Azerbaijan as part of the Millenium Programme, or reduce or stop aid to Armenia in this context

– Bearing in mind the military alliance between Armenia and Russia, the U.S. must suspend its military aid to the former

– The U.S. must put an end to sanctions placed by Armenian expats on Azerbaijan in the Senate and Houses of Parliament in order that Azerbaijan can recover the land invaded by Armenia

-The U.S. must guarantee that it will not place any political, economic or military sanctions on Azerbaijan

-The U.S. must help Azerbaijan reduce pressures placed by Russia in order to start to take military action in the Nagorno-Karabakh Republic

-It must prevent Armenia from benefiting from the military force and ammunition of a future Russian military base in Armenia currently being discussed, and must prevent Russia from giving any military aid to Armenia

– The U.S must either help to lighten the European Union’s pressure and sanctions against Armenia, or take opposing measures

-It must put pressure on Armenia to withdraw from the occupied territories, and not grant it political, economic and financial aid if war should arise

-Once the U.S.’ military action against Iran has been concluded, the U.S. must reimburse Azerbaijan for the financial losses it incurs as a result of this action (including the influx of refugees etc.)

-The U.S. must agree not to take severe military action in the regions of Iran where the Azerbaijani Turkish population is concentrated

-Finally, the U.S. must allow South Azerbaijan to use its rights to self-determination once the Iranian regime has fallen.

These requirements are important factors in changing Azerbaijan’s future. Provided that Azerbaijan creates a successful and multi-faceted political plan, it can guarantee that it protects its national interests as much as possible during the U.S.-Iran crisis. In order to ensure this, it must consider international relations from every perspective, research the factors that are likely to threaten regional security, and finally imagine a variety of political and military solutions for this purpose.

Dr. Hatem Cabbarlı

Please cite this article as follows:

Cabbarlı, Hatem (April, 2012), “Azerbaijan Caught in the America- Iran Crisis: ‘A Close Neighbour’ or ‘a Distant Ally’?”, Vol. I, Issue 2,  pp.11-16,  Centre for Policy and Research on Turkey (ResearchTurkey), London: ResearchTurkey (http://researchturkey.org/p=537)


[1]  David Wolsh, Irak’ta Kitle İmha Silahı Yok. ABD Medyası Yalana Devam Ediyor, (In Turkish, translated by: Batur Özdinç), http://www.barikat-lar.de/dunya/kitleimha.htm, 17thMay 2003; EL Baradei: ‘‘Irak’ta Nükleer Silah Yok’’ (In Turkish), http://www.habervitrini.com/haber/el-baradei-irakta-nukleer-silah-yok-74888/, 7th March 2003.

[2] Hasan Şafak, Büyük Ortadoğu Projesi/İsrail’in İmparatorluk Planı, Profil Yayımcılık, Kasım 2006, Hasan Yurtsever, İsrail ve Büyük Ortadoğu Projesi, İstanbul, 2004 (In Turkish).

[3] Necdet A. Pamir, ‘‘Irak’a Müdahale ve Petrol Boyutu’’ (In Turkish), Jeopolitik Dergisi, 5th Edition, Winter 2003, p.43.

[4] “ABŞ Azerbaycanda baza qura biler” (In Azerbaijani) (U.S.A may have a military base in Azerbaijan) http://www.musavat.com,  20th December 2008 (In Turkish and Azerbaijani).

3 COMMENTS

  1. “İki devlet, tek millet” diye diye fazlaca şımarttığımız Azerbaycan, ama haklı ama haksız, Türkiye’nin canını dişine takarak uğraştığı İsrail’e hava üssü verdi
    Bizim basın biraz yazdı, ama nedense gazetecilerin bile duymayacağı kadar: Soydaş Azerbaycan, İran sınırında İsrail’e bir hava üssü verdi. Haberi, ABD’nin ünlü Foreign Policy dergisi 28 Mart sayısında duyurdu. ABD’li üst düzey bir yetkilinin Şubat başında yaptığı açıklamaya göre İsrail, Azerbaycan’dan İran’ın kuzey sınırında bir havaalanı satın aldı (“have bought an airfield”). Olayın öncesine ilişkin olarak haberde şu hususlar da yer aldı.
    1) Şubat sonunda, İsrail’in Azerbaycan’a 1,6 milyar dolarlık Heron ve uçaksavar füze satmasına ilişkin anlaşma imzalandı. (Bu haber Türkiye’de çok duyuldu).
    2) İran yine Şubat’ta, Azerbaycan’a iki nota verdi. Biri, Mossad ajanlarının Azerbaycan topraklarında faaliyette bulunmasını, diğeri de İsrail’de eğitilmiş suikast timlerinin İranlı bilimcileri hedef almasını protesto ediyordu. (Son 2 yılda 4 İranlı nükleer bilimci öldürüldü, Sabah, 12.01.2012. Amerikan ve diğer yabancı kaynaklar, Mossad ajanlarının Azerbaycan’da cirit attığını duyuruyorlar).
    3) İktidardaki Yeni Azerbaycan partisinin bir üyesi, hükümetten, ülkenin adının “Kuzey Azerbaycan” olarak değiştirilmesini istedi. Böylece, “Güney Azerbaycan” diye andıkları kuzey İran’da yaşayan 16 milyon Azeri’nin bağımsızlığa kavuşturulmasını kastetti. (“Güney Azerbaycan” terimi, en çok, Turancı eski cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey tarafından kullanıldı).
    4) WikiLeaks’in yayınladığı, ABD’nin Bakü büyükelçilik müsteşarı Donald Lu imzalı bir kriptoda (2009), İlham Aliyev’in şu sözleri yer aldı: “İsrail’le ilişkilerimiz buz dağına benzer. 10’da 9’u su altında.” (Bütün kaynaklar Azerbaycan ile İsrail arasındaki yakın ilişkinin 10 hatta 20 yıl önce başladığına işaret ediyorlar).
    Haber hakkında İsrail yorum yapmayı reddetti. Azerbaycan biraz bekledikten sonra yalanladı ve haberi İran’la aralarını bozmaya yönelik bir iftira olarak niteledi. Bununla birlikte, ABD kaynakları şu noktaya dikkat çektiler: Azerbaycan Savunma Bakanı Safar Abiyev, üs verme haberi duyulmadan önce bir soruyu yanıtlarken, İran’ı bombalamaktan dönecek İsrail uçaklarının Azerbaycan’a inmeleri ve oradan İran’da arama-kurtarma operasyonu yürütmek istemeleri halinde bunu yasaklayacaklarını söylemekten kaçınmıştı. Israel Hayom gazetesinin 29 Mart sayısında da yer alan bu husus, eski bir ABD diplomatı tarafından da İsrail’in Haaretz gazetesinde dile getirildi (29.03.2012). Burada üç şey söylemek istiyorum.
    Olayın yorumu
    1) Ben böyle “sivri” haberlerde ihtiyatlı davranırım. Ama olay doğru. Dışişleri’ndeki arkadaşlara sordum, şu cevabı aldım: “Üssü satın alma değil, kullanma hakkı verilmiş.” Azerbaycan’da Sovyet döneminden kalma ve İsrail’in yararlanabileceği 8 adet metruk havaalanı olduğunu Independent gazetesi, Londra’nın ünlü Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nün “Askeri Denge 2011” raporuna dayanarak yazdı (30.03.2012).
    2) Haberi sızdıran tabii ki ABD. Durmadan İran’ı bombalamaktan bahseden İsrail’e söz geçiremeyince, kontrol edemeyeceği koşullarda başı belaya girmesin diye, süreci durdurmak amacıyla yaptı.
    3) Bu olay, inşallah, Türkiye’nin kulağına artık küpe olur. “Kardeş”, “soydaş” diye başımıza koyduğumuz Azerbaycan, Türk dış politikasında yıllardır tartışmasız en zararlı ülke. En azından iki açıdan.
    a) Yüzde 77’si Ermeni olan Dağlık Karabağ’ın bağımsızlıktan bahsetmeye başlaması üzerine, sobaya tiner döker gibi, bölgenin 1923’ten beri süregelen özerkliğini 1989’da bir parlamento kararıyla kaldırdı. Başını belaya soktu. Arkasından savaş çıkınca, askerleri, ellerindeki Sovyet tanklarını birkaç bin dolar karşılığında Ermenilere sattı. Böylece, kendi nüfusunun yarısı kadar olan Ermenistan’a yenilerek bölgeyi kaptırdı. O günden beri de D. Karabağ’ı kurtarmaktan başka bir şey düşündüğü yok ve Türkiye’yi de kendi girdabına çekti. Türkiye de, Allah akıllar versin, kendisini bunca yıpratan Ermeni meselesinin hallini D. Karabağ’a bağladı.
    b) Şimdi de, Azerbaycan, Türkiye’nin İsrail’e karşı güttüğü (ama doğru ama yanlış) sert politikayı gözünü kıpmadan vurmuş oluyor. Bütün bunlara rağmen, Türkiye bana sormadan adım atamaz psikolojisi içinde ve Türkiye’yi hiç dikkate almadan aklına ne eserse onu yapıyor. Kaç kere yazdım.
    Tek taraflı aşk
    24.04.2004 Annan Referandumunda Kıbrıslı Türklerden “evet”, Rumlardan “hayır” çıkması halinde KKTC’yi tanıyacağını açıklamıştı; sonuç malum. 29.04.2004’te, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde KKTC milletvekillerinin ilk kez oturumlara katılmalarını sağlayacak rapor oylanacakken, Azeri heyeti “kokteylleri olduğu için” salondan ayrıldı. Haziran 2005’te Erdoğan Bakü’yü ziyaret ettiğinde Aliyev KKTC pasaportlarını kabul edeceklerini, KKTC’ye doğrudan uçuşları başlatacaklarını, Azeri şirketlerin KKTC’de büro açacaklarını bildirdi; sonuç malum.
    22.04.2009’da Ermenistan’la protokollere giden süreç duyulunca, Türkiye’yi cezalandırmaya karar verdi. İki Türk camisini kapattı (Hürriyet, 20.05.09) ve Türkiye’ye “indirimli” sattığı doğalgaza zam ilan etti (Taraf, 26.04.2009. Oysa, Türkiye’ye doğalgazı 120 dolardan satma anlaşması yaptığında, Rusya’ya 80 dolardan satıyordu). Türk Şehitliğindeki Türk bayraklarını direkleriyle söktü (Milliyet, 18.10.09). Sonuçta, Türkiye’nin Ermeni meselesinde önünü açacak protokolleri büyük başarıyla sabote etti. Şubat ayına geldiğimizde de, Taksim’deki “Dişe Diş, Kana Kan, İntikam” mitinginin masraflarını karşıladı.
    Şimdi de, (ama haklı ama haksız) Türkiye’nin canını dişine takarak uğraştığı İsrail’e hava üssü verdi. Türkiye’nin, (ama doğru ama değil) Amerika’yı küstürmek riskini göze alarak Güvenlik Konseyi’ndeki nükleer pazarlıkta arka çıktığı İran’a her an saldırabilecek bir konuma geçti.
    Yine de kabahat sadece bizde: Biraz doğalgaz korkusundan, biraz “İki devlet, tek millet” diye diye, çok şımarttık bu ülkeyi. Aslında, onun yaptığıdır normal olan: Menfaatini güdüyor.
    http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalEklerDetayV3&ArticleID=1084424&CategoryID=42&fb_source=message

  2. Azarbaijan has and will always be a part of iran. This bs about south azarbaijan gaining independent is nothing but western ideas . all azaris that I know consider themself first irani then azari. and north azarbaijan should be careful not to provoke iran in this matter. joining north and south to an iranian means the same thing as it happened in germany with east berlin joining west berlin as part of germany. so if there is a merge of north and south azarbaijan, they will be under iranian flag.

  3. Radikal gazetesinde Baskın Oran imzasıyla “Kardeş Azerbaycan’ın son kazığı” isimli bir makale yayınlanmış. Prof. Dr. Baskın Oran Türkiye`de kendi alanında (özellikle azınlıklar üzerine) saygın bir bilim adamı olarak bilinir. Fakat ne hikmetse konu Ermenistan ve Azerbaycan olduğu zaman Prof. Dr. Baskın Oran`ın çalışmaları bilimsellikten uzak, duygusal, ideolojik nitelik kazanır. Yanlış bilgiye dayalı kesin yargılar Prof. Dr. Baskın Oran`ın bu konudaki çalışmalarının genel özelliğidir.
    Örneğin uzun yıllar boyunca Ermenistan-Türkiye ilişkilerindeki mevcut durumun sorumlusunun Türkiye olduğuna ilişkin açıklamalar yaptı ve makaleler yayınladı. Bu çalışmalarının önemli kısmında Ermenistan`da Ter-Petrosyan yönetiminin Türkiye ile ilişkileri geliştirme adına iyiniyet içerisinde olduğunu ve önemli adımlar attığını, Ermenistan Anayasasından “soykırım iddiasını çıkardığını” ifade etti. Halbuki böyle bir olay olmamıştır. Ermenistan Parlamentosu’nun 23 Ağustos 1990’da kabul ettiği Ter-Petrosyan imzalı Bağımsızlık Bildirgesi’nin 11. Maddesinde, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi için “Batı Ermenistan” ifadesine yer verilmiş, aynı zamanda sözde “Ermeni Soykırımı”nın uluslararası alanda tanınması çabaları vurgulanmıştır (Bağımsızlık Bildirgesi’nin tam metni ve ilgili maddeler için bkz: Ermenistan hükümetinin resmi internet sitesi, http://www.gov.am/en/independence/, http://www.mfa.am/en/what-is-genocide/). Ter-Petrosyan döneminde kabul edilen bağımsızlıktan sonraki ilk Ermenistan Anayasası’nın giriş kısmında da Bağımsızlık Bildirgesine bağlılık vurgulanmış ve 13. Maddesinin 2. paragrafında, Devlet Arması’nda Ağrı Dağı’nın da bulunduğu belirtilmiştir (Ermenistan Cumhurbaşkanlığı resmi internet sitesi http://www.president.am//library/constitution/eng/?pn=1, http://www.president.am/library/symbols/eng/).
    Yine Ter-Petrosyan döneminde, 6 Nisan 1993’te Ermenistan Savunma Bakan Vekili Vazgen Manukyan’ın, TASS ajansına yaptığı açıklamada, Erivan Yönetiminin, sınırların değişmezliği ilkesini kabul etmediğini, bu ilkenin iki dünya savaşı sonucunda oluşmuş olan Batı ve özellikle Avrupa sınırları için geçerli olduğunu, “eski Sovyet Cumhuriyetlerinin rastgele kalem darbeleriyle çizilmiş olan sınırlarının ise aynı ilkeler çerçevesinde tanınamayacağını” iddia etmesi, Türkiye yetkilileri tarafından, Ermenistan yönetiminin “Büyük Ermenistan” hayalinin peşinde olduğunun göstergesi olarak kabul edilmişti (http://www.byegm.gov.tr/ayin-tarihi2-detay.aspx?y=1996&a=9).
    Prof. Dr. Baskın Oran aynı dönemde Ermenistan`ın PKK terörüne verdiği her türlü desteği de görmezden gelmiştir (dönemin TBMM Dışişleri Komisyon Başkanı Karman İnan’ın 68 Birleşim 28.2.2002 tarihli konuşması, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 21, Cilt 78, Yasama Yılı 4, http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem21/yil4/bas/b068m.htm).
    Ermenistan`ın Türkiye`ye yönelik saldırgan tavrı, toprak iddiası ortadayken Ermenistan yetkilileri bundan vazgeçtiklerini açıklamamışken Prof. Dr. Baskın Oran aksini savundu. Sürekli olarak ilişkilerin seyrinden Türkiye sorumlu tuttu, “büyük kabahatin Türkiye`de olduğunu” iddia etti. Sadece olarak bazı Ermenistan yetkililerinin “şu anda öyle bir iddiamız yok”, ya da “ben bu konularla ilgilenmem, başka önemli konular var” tarzındaki açıklamalarını kaynak göstererek, Türkiye`ye yönelik açık toprak iddiası anlamına gelen tutumlarını (Ermenistan Anayasasındaki maddeleri, resmi söylemdeki saldırgan tavrı, sınırı belirleyen anlaşmaları resmi olarak tanımama durumunu) görmezden gelmeye çalıştı. Mayıs 2004’te dönemin Ermenistan Başbakanı Andranik Markaryan’ın yaptığı “Karabağ meselesi, soykırımın tanınması ve Ankara’dan toprak tazminatı gibi sorunlar güçlü bir Ermeni devletinin oluşturulmasıyla çözülebilir. Ankara’dan toprak tazminatı almak istiyorsak, bunun hakkında her yerde yüksek sesle konuşmamalıyız” şeklindeki açıklaması (http://www.diplomaticobserver.com/EN/belge/2-1064/currently-border-gate-is-at-the-focus-of-armenian-propa-.html) acaba hangi anlam taşıyordu. Daha 2009 yılında Türkiye-Ermenistan protokolünün imzalanacağı gün erken saatlerde Dışişleri Bakan Yardımcısı Şavarş Koçaryan’ın, mevcut Türkiye-Ermenistan sınırının “soykırım” sonucunda oluştuğunu öne sürmesi ve “şartlar değiştiği takdirde var olan sınırın yeniden sorgulanabileceğini” açıklaması (Koçaryan: “Sınır soykırım sonucu oluştu”, http://www.cnnturk.com/2009/dunya/10/10/kocaryan.sinir.soykirim.sonucu.olustu/547040.0/index.html) da Ermenistan’da konuya bakışın çok değişmediğinin ilginç bir göstergesiydi. Zaten 2 Eylül 2009`da Erivan`da basın toplantısı düzenleyen Ermenistan Dışişleri Bakanı Edvard Nalbandyan da protokollerin imzalanmasının “Kars Anlaşmasını tanıma anlamına gelmediğini” ifade etmişti (http://regnum.ru/news/1202020.html). Fakat Prof. Dr. Baskın Oran aksini savundu, Ermenistan`ın toprak iddiasından tamamen vazgeçtiğini iddia etti.
    Maalesef Radikal`deki son yazısında da bu yanlışlar dizisi ve bilimsellikten uzak kesin kanaatlerin hakim olduğunu rahatlıkla gözlemlemek mümkündür. Prof. Dr. Baskın Oran daha ilk cümlesinde “Türkiye’nin canını dişine takarak uğraştığı İsrail’e hava üssü verdi” iddiasıyla Azerbaycan ile ilgili hükmünü vermiştir. Bunun yanlış bir iddia da olabileceğini hesaba katması, doğru ya da yanlış olma ihtimalini bilimsel yöntemlerle, akademik bakış açısıyla değerlendirmesi gerekirken…
    Halbuki bu ciddi de olsa sonuçta bir iddiadır. Bazılarına göre Azerbaycan ile İran arasındaki gerginliğin tırmanmasını ve dolayısıyla Azerbaycan`ın İran karşıtı cepheye daha da yaklaşmasını isteyenlerin bilinçli yaptığı bir provokasyon, ama bazılarına göre bir bilginin sızması. Hangisi doğru, araştırılması gerekir.
    Ama ister Azerbaycan`ın resmi açıklamaları, ister mevcut durumuna ilişkin değerlendirmeler (toprakları Ermenistan`ın işgali altındayken başka bir komşusuyla sorun yaşamak istemeyeceği; İsrail`e ya da başka bir yabancı ülkeye verebileceği askeri havaalanı kapasitesine ilişkin sorular; resmi doktrinlerindeki ilgili hususların aksi yönde olması; İran`a askeri müdahaleye Azerbaycan`ın resmi açıkladığı ve açıklamadığı nedenlerden dolayı karşı olduğuna ilişkin genel kanaat) ve İsrail uçaklarının Azerbaycan`a nereden gelecekleri, Azerbaycan`dan nereye gidecekleri sorularının cevapları, iddiaları pek doğrulayıcı niteliğe sahip değildir.
    Prof. Dr. Baskın Oran`ın makalesinde ifade ettiği diğer iddialar da genellikle benzer niteliğe sahiptir. Bir bilim insanının uzak durması gereken yönteme başvurulmuş, doğruluğu büyük kuşku doğuran tez ve iddialar kesinmiş gibi aktarılmaya ve sanki kaynaklar da yazdıklarını teyit ediyormuş görüntüsü vermeğe çalışmıştır. Örneğin, Azerbaycan Savunma Bakanı Sefer Abiyev`in defalarca ve bu arada İran ziyareti sırasında da kesin dille aksi yönde görüş belirtmesine (“İran ile Azerbaycan cumhuriyeti ikili işbirliğinin geliştirilmesine vurgu”, http://turkish.irib.ir/guncel-yazilar/siyasi-yorumlar/item/257486-iran-ile-azerbaycan-cumhuriyeti-ikili-isbirli%C4%9Finin-gelistirilmesine-vurgu ; “Sefer Abiyev: Hiçbir Ülke Azerbaycan’ı İran’a Düşman Yapamaz”, http://www.1news.com.tr/azerbaycan/siyaset/20120313044607165.html) rağmen Prof. Dr. Baskın Oran Ebiyev`in “İran’ı bombalamaktan dönecek İsrail uçaklarının Azerbaycan’a inmeleri ve oradan İran’da arama-kurtarma operasyonu yürütmek istemeleri halinde bunu yasaklayacaklarını söylemekten kaçındığını” iddia etmiştir. Bunun çok yanlış olduğunu anlamak için Azerbaycan ile ilgili haberleri azacık takip etmek yeterlidir. Çünkü Azerbaycan yetkilileri bu tür iddiaları her gündeme geldiğinde kesin dille yalanlamaktadırlar.
    Şu iddiasıysa hem yalan, hem de bilimsellikten uzak bir üslupta olup, adeta “Azerbaycan`a nefret duyguları” üzerine kaleme alınmıştır; bir bilim insanına ne kadar yakıştığına ise okurlarımız karar versin: “Yüzde 77’si Ermeni olan Dağlık Karabağ’ın bağımsızlıktan bahsetmeye başlaması üzerine, sobaya tiner döker gibi, bölgenin 1923’ten beri süregelen özerkliğini 1989’da bir parlamento kararıyla kaldırdı. Başını belaya soktu. Arkasından savaş çıkınca, askerleri, ellerindeki Sovyet tanklarını birkaç bin dolar karşılığında Ermenilere sattı.”
    Öncelikle, Prof. Dr. Baskın Oran eğer Karabağ sorununun niteliğini merak ediyorsa ve tüm milliyetçi duyguları (etnik sempati ve etnik nefreti) bir kenara bırakıp objektif bir sonuca ulaşmayı arzuluyorsa sorunun tarihine, hukuki boyutuna azacık vakıf olur ve mutlaka emperyalizmin bölgede oynadığı oyunları da, büyük devlet kurma peşinde koşanların yaptığı katliamları da, başka ülkelere askeri üs verme arzularını halen tatmin edemeyenlerin her gün “gel sana askeri üs vereyim” diye büyük devletlere seslenişlerini de öğrenmiş olur.
    Rakamlara gelince, Karabağ bölgesinin genel nüfusu içerisinde hiçbir dönemde Ermenilerin % 35`i geçmediği çok sayıda tarihi belgede yer almaktadır ve Ermenistan bölgeyi işgal edinceye ve katliamlar yapıncaya kadar da hep öyle olmuştur. Karabağ bölgesi (tarihi Karabağ Hanlığı) 1805 yılında Penahali beyin oğlu İbrahim han ile Rus ordusunun komutanı P.D.Sisianov arasında imzalanan Kürekçay anlaşmasıyla Müslüman-Azerbaycan (Türk) toprağı olarak Rusya`ya birleştirilmişti. Üzerinde SSCB döneminde kurulan yapay Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi (DKÖB) tarihi Karabağ bölgesinin sadece az bir kısmını kapsadığı ve zaten Ermeni nüfusun yoğun yaşadığı bölgeler esas alınarak oluşturulduğu için bu yapı içerisinde Ermenilerin çoğunluk olduğunu ayrıca tez olarak ileri sürmek mantıklı değildir. Diğer yandan Azerbaycan parlamentosu özerkliği 1989`da değil Kasım 1991`de kaldırdı. Bundan önceyse Ermenistan Parlamentosu önce 1 Aralık 1989’da DKÖB’yi kendisine birleştirme kararı almış, ardından 9 Ocak 1990’da 1990 Yılı Bütçe Yasası’nı onaylarken ekonomik plan kapsamına DKÖB’yi de dahil etmiş, bu süreçte bölgeyi işgal etmek üzere askeri girişimlere de başlamıştı. Rusya`nın sadece silah, askeri uzman ve istihbarat desteğini değil, aynı zamanda DKÖB’nin merkezi olan Hankendi`ndeki 366 sayılı Rus Zırhlı Birliğinin de desteğini arkasına alarak. Yani savaşı başlatma olayında olduğu gibi hukuki zeminde de ilk adımı Azerbaycan atmadı.
    Azerbaycan savaşı da Ermenistan kendi ordusunu çok daha önce kurduğu, Rusya tarafından silahlandırıldığı, İran ve Batı`dan ise maddi-manevi destek aldığı ve tabii ki yaşadığı iç sorunlar (daha çok Rusya tarafından organize edilen darbe ve darbe girişimleri) nedeniyle kaybetti. Yoksa o sırada ne satacağı tankı vardı ve de Ermenistan`ın o tankı alacak parası…
    Prof. Dr. Baskın Oran Azerbaycan`a yönelik suçlamalarından birisini de “Türkiye’ye “indirimli” sattığı doğalgaza zam ilan etti” cümlesiyle ifade etmiş. Sanki doğalgazı gerçekten indirimli satmıyormuş gibi. Aynı zamanda olayın perde arkasındaki tüm diğer etkenleri ve Azerbaycan`ın Türkiye`ye halen en ucuz doğalgaz satan ülke (isterse İran ve Rusya`dan alınan doğalgazın tüm bu dönemler itibariyle bir karşılaştırmasını yapsın) olduğu gerçeğini de göz ardı ederek.
    Prof. Dr. Baskın Oran artık çoktan alıştığımız Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinde KKTC`yi soruna dönüştürme taktiğine de başvurmuş. Ama bu taktiğin de anlamsızlığını fark etmek için KKTC ve Türkiye yetkililerinin konuya ilişkin açıklamalarına bakmak yeterli olacaktır.
    Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin tabii ki, duygusal, kardeşlik boyutları vardır ve bu kadar çok manevi bağlara sahip iki ülke için bu da çok doğaldır. Fakat ilişkilerin siyasal, askeri ve ekonomik açıdan taşıdığı stratejik önem de her iki tarafça idrak edilmektedir. Zaten her boyutta yapılanlar da bunu teyit etmektedir. Bu ilişkiden Türkiye de, Azerbaycan da kazançlı çıkmaktadır. Azerbaycan`daki Türk yatırımları ve Türkiye`nin önemli konularda Azerbaycan`a verdiği destek, Azerbaycan`ın Türkiye`ye yapmaya başladığı ve özellikle küresel ekonomik kriz döneminde daha da önem taşıyan milyar dolarlık yatırımlar, Türkiye`nin küresel enerji merkezsi olması için Azerbaycan`ın yaptığı katkı bunların sadece bir boyutudur. Genel olarak toplum da, gazeteciler de, politikacılar da, bilim insanları da genel olarak bunun farkındadırlar.
    Aynı zamanda ilişkilerde bazen anlaşmazlıkların da yaşanması doğaldır. Bir ülkenin içinde bile çok uç farklı görüşler bulunabiliyorsa, gerginlikler yaşanabiliniyorsa iki ülke arasında da bunların yaşanmasının doğal olduğunu en azından bir bilim insanının bilmesi gerekir.
    Prof. Dr. Baskın Oran benzer konumdaki ülkeler olan Rusya-Belorusya, Rusya-Ukrayna, Türkiye`nin istediği diğer ülke ile ve hatta KKTC ile olan ilişkilerini Türkiye-Azerbaycan ilişkileriyle kıyaslarsa şu andaki en iyi örneğin muhtemelen Türkiye-Azerbaycan ilişkileri olduğunu görecektir. Tabii ki, zaman-zaman dönemsel olarak ifade ettiğimiz ya da etmediğimiz diğer bazı örneklerin daha başarılı görüntü sergilemesi ihtimali de mevcuttur. Ama genel görüntü büyük bir ihtimalle böyle olacaktır.
    Tüm yukarıda ifade edilenlere rağmen Prof. Dr. Baskın Oran illa Azerbaycan`ı karalamayı hedef edinmişse, bilgi kirliliği oluşturarak, o bulanıklık içerisinde güya Türkiye-Azerbaycan ilişkilerine zarar vereceğini sanıyorsa bence yanılıyordur. Ama eğer bilim ya da objektiflik adına bir şeyler yapmaya çalışıyorsa, hiç olmazsa biraz daha adil davranması gerekir.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

spot_img

Share post:

Subscribe

Popular

More like this
Related

Interpreting Emerging Finance Capitalism in Turkey

Turkey has been touted as one of the great...

Technological Structure of the Foreign Trade between Turkey and the EU

Technological Structure of the Foreign Trade between Turkey and the...

The Edges of Civilizations: Turkey and India in the 21st Century

Two of the world’s multicultural nations, Turkey and India,...

Mexico and Turkey: Unlikely Similarities in their Geopolitical Situation with Powerful Northern Neighbors

Mexico and Turkey: Unlikely Similarities in their Geopolitical Situation...